فصلنامه مدیریت بحران و وضعیت های اضطراری
پیاپی 15-16 (بهار و تابستان 1391)

جستجو برای یافتن راهبردها و خطوط کلی ارتباطی در بحران ها، دغدغه ی اغلب محققان و مدیران بحران را تشکیل می دهد. نظریه ی وضعیتی از جمله تلاش های پژوهشی برای پاسخگویی به این دغدغه است. این نظریه چارچوبی را برای فهم اثربخشی راهبردهای اتخاذی در بحران ارائه می دهد و برای این کار، سازوکاری را برای پیش بینی چگونگی واکنش ذینفعان، بر اساس تهدید اعتباری ناشی از بحران، فراهم می سازد. به علاوه، نشان می دهد که مخاطبان ارتباط بحرانی، چگونه به راهبردهای مورد استفاده واکنش نشان می دهند.

حوادث غیر مترقبه بر حیات انسانی موثر بوده و طی دو دهه اخیر صدها میلیون انسان زندگی خویش را در حلقه آسیب ها و خسارات ناشی از این گونه حوادث احساس کرده اند و میلیون ها نفر جان باخته و حجم خساراتی بالغ بر صدها میلیون دلار، رشد توسعه اجتماعی و اقتصادی جوامع انسانی را با مانع روبرو کرده است. کشور ایران نیز بین 10 کشور بلاخیز جهان قرار دارد و همواره در معرض وقوع حوادث و سوانح و رویدادهای بحران زای متعددی بوده که به دنبال آن متحمل زیان های هنگفت جانی و مالی گردیده است. تجربیات گذشته در کشور ما نشان می دهد که مقابله با حوادث غیر مترقبه و تبعات و عوارض آن به عنوان یک چالش بزرگ فراروی مسئولین قرار دارد و مدیریت بحران در هنگام بروز حوادث همواره با مشکلات جدی روبرو بوده است. پشتیبانی و لجستیک بحران نیز به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت بحران از این قاعده مستثنی نمی باشد. لجستیک در زنجیره تامین و پشتیبانی مدیریت بحران نقش اساسی و تعیین کننده ای را بر عهده دارد که در صورت اختلال در ایفای این نقش کل فرآیند مدیریت بحران با مشکل روبرو شده و دچار اختلال خواهد شد. لجستیک بحران کلیه فرایندهای برآورد، تامین، حمل و نقل، نگهداری و توزیع کالاها، تجهیزات و خدمات آسیب دیدگان و تیم های امداد گر را در بر می گیرد. بنابراین چنانچه لجستیک مدیریت بحران از یک سیستم منسجم و علمی برخوردار باشد می توان تا حدود زیادی به موفقیت در مدیریت بحران امیدوار بود. در این مقاله تلاش شده است ابتدا تعاریف و مفاهیم مورد نیاز ارائه شود، آنگاه ادبیات موضوع شامل چرخه مدیریت بحران و مراحل برنامه ریزی مدیریت بحران مرور شده، سپس نکات مهم و ضروری که باید قبل، حین و پس از بحران رعایت شود مورد تاکید قرار گرفته است. آنگاه ضمن اشاره به نقش و اهمیت لجستیک مدیریت بحران، نسبت به معرفی جنبه های مختلف لجستیک حوادث غیر مترقبه اقدام شده و وظایف لجستیک در حوادث غیر مترقبه مورد بررسی قرار گرفته است. آنگاه عملکرد عوامل امدادی خصوصا لجستیک نیروهای مسلح در بحران های ناشی از زلزله مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

امروزه مدیریت بحران یک بخش اساسی از مدیریت استراتژیک است. قبل از تعقیب هرگونه اهداف بلند مدت، مدیریت بحران برای تضمین ثبات و موفقیت مستمر یک سازمان ضروری است. بقاء اثربخش و کارآمد سازمان در مسیر ایجاد منافع کوتاه و بلند مدت برای صاحبان منافعش نوعا هدفی استراتژیک محسوب می شود. از این منظر می توانیم شیوه هایی را که سازمان برای مقابله بحران ها و لذا تضمین بقای خود در نظر می گیرد، بخشی از استراتژی آن سازمان به شمار آوریم. امروزه تلاش می شود تا با استفاده از یافته های مدیریت بحران و تلفیق آن با دستاوردهای مدیریت استراتژیک از امواج خطرناک پیش بینی نشده اجتناب کنند. مدیریت بحران به منزله یک رشته علمی، به طور کلی در حوزه مدیریت استراتژیک قرار گرفته و فرایندی است برای پیش گیری از بحران و یا به حداقل رسانیدن اثرات آن به هنگام وقوع یک بحران و برای انجام این فرایند باید بدترین وضعیت ها را برنامه ریزی و سپس روش هایی را برای اداره و حل آن جستجو کرد. اساسا سازمان هایی که در معرض بحران قرار دارند به آمادگی بیشتری در برابر آن نیاز دارند. در این مقاله ابتدا به تعریف بحران های سازمانی می پردازیم سپس مدیریت بحران و انواع مدل های آن را بررسی کرده و با معرفی مدیریت استراتژیک سعی در تجزیه و تحلیل ارتباط میان این دو می کنیم، سپس بیان خواهیم کرد که بحران با تحت تاثیر قرار دادن چه عواملی از مدیریت استراتژیک باعث ناکارآمدی استراتژی های سازمان می شوند.

امروزه رسانه ها با بکارگیری روش ها و فنون ارتباط اقناعی سعی در تاثیرگذاری بر جامعه آماج و مخاطبین هدف جهت رسیدن به اهداف سیاسی مورد نظر خود از قبیل تلاش برای ایجاد شکاف بین حاکمیت و حامیان حکومت، تلاش برای برانگیختن اعتراض نخبگان جامعه نسبت به سیاست چالش آمیزی که حکومت متبوع آن ها را پیگیری می کند، تلاش برای ایجاد شکاف بین حکومت هدف و متحدین خارجی آن در کشورهای رقیب دارند؛ در این مقاله با رویکرد عملیات روانی و اقناعی و با استفاده از مدل تحلیل عملیات روانی بین المللی به تشریح اقدامات و تلاش سایت بالاترین و رسانه های همسو به عنوان ابزاری در اختیار طراحان خارجی و اردوگاه غرب در زمان انتخابات دهم ریاست جمهوری سال 88 خواهیم پرداخت. هدف اصلی تحقیق، تجزیه و تحلیل عملیات اقناعی سایت بالاترین و رسانه های همسو در فتنه 88 و آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین با این عملیات در این فتنه برای رسیدن به راهکارهایی عملی جهت خنثی سازی، مقابله و به حداقل رساندن عملیات روانی و اقدامات اقناعی رسانه های دیجیتال در آینده می باشد.

امروزه رسانه ها با بکارگیری روش ها و فنون ارتباط اقناعی سعی در تاثیرگذاری بر جامعه آماج و مخاطبین هدف جهت رسیدن به اهداف سیاسی مورد نظر خود از قبیل تلاش برای ایجاد شکاف بین حاکمیت و حامیان حکومت، تلاش برای برانگیختن اعتراض نخبگان جامعه نسبت به سیاست چالش آمیزی که حکومت متبوع آن ها را پیگیری می کند، تلاش برای ایجاد شکاف بین حکومت هدف و متحدین خارجی آن در کشورهای رقیب دارند؛ در این مقاله با رویکرد عملیات روانی و اقناعی و با استفاده از مدل تحلیل عملیات روانی بین المللی به تشریح اقدامات و تلاش سایت بالاترین و رسانه های همسو به عنوان ابزاری در اختیار طراحان خارجی و اردوگاه غرب در زمان انتخابات دهم ریاست جمهوری سال 88 خواهیم پرداخت. هدف اصلی تحقیق، تجزیه و تحلیل عملیات اقناعی سایت بالاترین و رسانه های همسو در فتنه 88 و آشنایی هرچه بیشتر مخاطبین با این عملیات در این فتنه برای رسیدن به راهکارهایی عملی جهت خنثی سازی، مقابله و به حداقل رساندن عملیات روانی و اقدامات اقناعی رسانه های دیجیتال در آینده می باشد.

مدیران بحران باید با گروه های ویژه ای تعامل داشته باشند؛ گروه هایی که فشار را بر سازمان ها از طریق عملکرد و رویه های کاریشان اعمال می کنند. گروه های فشار می توانند برخی از شرایط بحرانی را تحریک کنند. (به عنوان مثال تحریم محصولات شیری نستله یا بحران سکوهای ذخیره سازی شرکت نفتی برنت اسپار). رسانه ها نیز به این دلیل که علاقه مند به پخش داستان هایی هستند تا شنوندگان و مخاطبین را به خود جذب کنند (شرمن 1989) می توانند به عنوان یک گروه فشار عمل کنند. اسکانلن و آلدرد در سال 1982 متوجه شدند که رسانه می تواند باعث مشکلات زیادی شده و مطالبات گسترده ای را برای اجتماع ایجاد کرده و امکاناتی را جابه جا کند. رسانه یا گرو ه فشار می تواند به طور عام یک کارمند یا سازمان را به عنوان یک شخص بد معرفی کند که این تعریف یک اثر نامتناسب بر شرایط محیطی واقعی آن می گذارد (مایر و هلوشا،1986). تعامل با این گروه ها به فهم حرکت ها و جنبش های آن ها به صورت مداوم و یک نگاه باز، واقعی و منسجم بین واقعیت های عملی و گفته ها، و ایجاد میل برای حل مباحثی که از طرف گروه های فشار مطرح می شوند نیاز دارد.

مدیران بحران باید با گروه های ویژه ای تعامل داشته باشند؛ گروه هایی که فشار را بر سازمان ها از طریق عملکرد و رویه های کاریشان اعمال می کنند. گروه های فشار می توانند برخی از شرایط بحرانی را تحریک کنند. (به عنوان مثال تحریم محصولات شیری نستله یا بحران سکوهای ذخیره سازی شرکت نفتی برنت اسپار). رسانه ها نیز به این دلیل که علاقه مند به پخش داستان هایی هستند تا شنوندگان و مخاطبین را به خود جذب کنند (شرمن 1989) می توانند به عنوان یک گروه فشار عمل کنند. اسکانلن و آلدرد در سال 1982 متوجه شدند که رسانه می تواند باعث مشکلات زیادی شده و مطالبات گسترده ای را برای اجتماع ایجاد کرده و امکاناتی را جابه جا کند. رسانه یا گرو ه فشار می تواند به طور عام یک کارمند یا سازمان را به عنوان یک شخص بد معرفی کند که این تعریف یک اثر نامتناسب بر شرایط محیطی واقعی آن می گذارد (مایر و هلوشا،1986). تعامل با این گروه ها به فهم حرکت ها و جنبش های آن ها به صورت مداوم و یک نگاه باز، واقعی و منسجم بین واقعیت های عملی و گفته ها، و ایجاد میل برای حل مباحثی که از طرف گروه های فشار مطرح می شوند نیاز دارد.